Reikningsskilareglur KSÍ

Ég skilaði nýverið inn BSc ritgerðinni minni sem ber heitið Eignfærsla leikmannasamninga í ársreikningum íslenskra knattspyrnuliða. Viðfangsefni ritgerðarinnar er undanþága sem KSÍ fær frá reikningsskilareglum UEFA varðandi eignfærslu leikmannasamninga í ársreikningum. Á grundvelli undanþágunnar er svokallað stuðlakerfi notað sem leið til þess að verðmeta leikmenn í ársreikningum íslenskra knattspyrnuliða. Í ritgerðinni var leitast við að svara þremur rannsóknarspurningum:

1. Hvaða áhrif hefur stuðlakerfið á ársreikninga íslenskra knattspyrnufélaga?
2. Er stuðlakerfið í samræmi við lög og reglur?
3. Er stuðlakerfið nauðsynlegt fyrir íslensk knattspyrnufélög?

Í stuttu máli þá hefur stuðlakerfið víðtæk áhrif á ársreikningana, en þó er fjárhæðirnar sjálfar óverulegar. Einnig var það niðurstaða mín að stuðlakerfið væri ekki í samræmi við ársreikningalögin né alþjóðlega reikningsskilastaðla. Loks tel ég að stuðlakerfið sé ekki nauðsynlegt fyrir íslensk knattspyrnufélög og að KSÍ þurfi að hætta með undanþáguna og aðlaga sig að reikningsskilareglum UEFA.

Næstu daga mun birta búta úr ritgerðinni en fyrir þá sem vilja forskot á sæluna þá er hægt að lesa alla ritgerðina á Skemmunni.

Undanþága frá leyfisreglugerð UEFA

KSÍ er með undanþágu frá þeim reikningsskilareglum sem kveðið er á um í viðauka G.3 í leyfisreglugerð UEFA. Undanþágan var síðast veitt undir lok árs 2022 og gildir hún í þrjú keppnistímabil, þ.e. til og með tímabilinu 2025/26. UEFA veitir KSÍ þessa undanþága með þremur skilyrðum (Viðmælandi A, munnleg heimild, 19. febrúar 2025).

1. Undanþágan er gild að því gefnu að ekkert félagslið á Íslandi heyri undir þær stöðugleikakröfur sem eru skilgreindar í 80. gr. leyfisreglugerðar UEFA
2. Endurmat á virði leikmanns sem er gert í samræmi við stuðlakerfi KSÍ skal færa á sérstakan endurmatsreikning meðal eigin fjár í efnahagsreikningi leyfisumsækjanda og síðan fært yfir á rekstrarreikning þegar skráning leikmanns færist yfir á annað félagslið.
3. Fjárhæðirnar sem falla undir endurmatsreikninginn mega ekki vera teknar með í mati á því hvort leyfisumsækjandi uppfylli eiginfjárkröfur 70. gr. leyfisreglugerðar UEFA.

Stöðugleikakröfur 80. gr. leyfisreglugerðar UEFA

Í 80. gr. leyfisreglugerðar UEFA er fjallað um stöðugleikakröfur (e. stability requirements). Þar er kveðið á um það að félagslið þurfi uppfylla ákveðnar stöðugleikakröfur til þess að taka þátt í félagsliðakeppni UEFA. Í stuttu máli snúast þessar kröfur um uppsafnaða afkomu á þriggja ára tímabili. Samkvæmt 2. mgr. 88. gr. leyfisreglugerðar UEFA má félag í mesta lagi skila fimm milljón evra tapi yfir þriggja ára tímabil. Það eru hins vegar leyfileg frávik frá þessari upphæð. Uppsafnað tap má vera allt að 60 milljónir evra ef það bil er brúað með hlutafjáraukningu, fjárframlögum, eftirgjöf skulda eða tekjum sem eru hærri en gangvirði þess hlutar eða þjónustu sem sýslað er með. Það þurfa hins vegar ekki öll félög að uppfylla þessar stöðugleikakröfur. Ef launakostnaður hjá félagi hefur verið undir fimm milljónum evra síðastliðinn tvö fjárhagsár þá er félagið undanþegið stöðugleikakröfum 80. gr. leyfisreglugerðar UEFA (UEFA Club Licensing and Financial Sustainability Regulations, 2024). Íslensk félagslið eru langt undir þessu viðmiði. Breiðablik er það félag sem er næst þessu viðmiði en gjaldaliðurinn þjálfun, leikmenn og yfirstjórn braut fjögur milljón evru múrinn árið 2023 þegar hann var 611.962.986 krónur (Breiðablik, 2023), eða rétt yfir fjórar milljónir evra miðað við gengið á evrunni í árslok 2023 (Opinber gengisskráning, e.d.). Sá gjaldaliður inniheldur hins vegar fleiri gjöld en bara laun og því var starfsmannakostnaðurinn þeirra líklega undir fjórum milljónum evra árið 2023.

Eiginfjárkröfur 70. gr. leyfisreglugerðar UEFA

Í 70. gr. leyfisreglugerðar UEFA er fjallað um eiginfjárkröfur (e. net equity rule). Þar er kveðið á um það að eigið fé félags skuli vera annað hvort jákvætt eða hafa batnað um tíundahluta frá síðasta ársreikningi. Það er engin undantekning frá þessari reglu fyrir lítil félög eins og í stöðugleikakröfunum (UEFA Club Licensing and Financial Sustainability Regulations, 2024). KSÍ var hins vegar með svipaða reglu til staðar hjá sér á undan UEFA og því þekkja íslensk félög þessa reglu vel (Viðmælandi A, munnleg heimild, 19. febrúar 2025).

Leyfisreglugerð KSÍ

Leyfisreglugerð KSÍ byggir á leyfisreglugerð UEFA. Til þess að félagslið geti tekið þátt í efstu tveimur deildum Íslandsmóts karla, efstu deild Íslandsmóts kvenna og Evrópukeppnum félagsliða þurfa félög að hafa þátttökuleyfi. Þetta þátttökuleyfi er veitt að því gefnu að félagsliðið uppfylli margskonar skilyrði og kröfur sem kveðið er á um í leyfisreglugerð KSÍ. Það er nánast allt sem viðkemur rekstri knattspyrnuliðs í þessari leyfisreglugerð. Allt frá tilmælum um yngri flokka starfið yfir í reikningsskilakröfur (Leyfisreglugerð KSÍ, 2024).

Í viðauka IV í leyfisreglugerð KSÍ er fjallað um lágmarkskröfur um innihald og reikningsskilareglur vegna undirbúnings ársreiknings. Í viðauka J í viðauka IV er kveðið á um reikningsskilareglur vegna kostnaðar við varanlega félagaskiptaskráningu leikmanns (Leyfisreglugerð KSÍ, 2024).

Í b. lið 1. gr. viðauka J í viðauka IV í leyfisreglugerðinni segir að sé leikmaður keyptur á hærra verði en stuðull segir til um skal leikmaðurinn metinn á kaupverði. Jafnframt segir í 2. gr. viðauka J í viðauka IV að samningsbundnir leikmenn sem hafa verið aldir upp hjá félaginu og ekki komið með félagaskiptum skulu eignfærðir samkvæmt mati stuðuls leikmanns (Leyfisreglugerð KSÍ, 2024).

Stuðlakerfi KSÍ

Stuðlakerfið er notað til þess að meta verðmæti leikmanna fyrir leyfiskerfi KSÍ. Fyrirkomulag stuðlakerfisins er útskýrt í viðauka II í reglugerð KSÍ um félagaskipti, samninga og stöðu leikmanna og félaga. Leikmenn fá stuðulinn 1, 3, 5, 7 eða 10 út frá sjö þáttum. Þessir þættir eru aldur, fjöldi A-landsleikja, fjöldi U-21 landsleikja, fjöldi U-19 landsleikja, fjölda U-17 landsleikja, leikir í 0. deild og leikir í 1. deild. Til 0. deildar teljast leikir í efstu deild, aðalkeppni bikarkeppninnar og leikir í Evrópukeppnum félagsliða. Til 1. deildar teljast leikir í næstefstu deild. Þessar upplýsingar eru fylltar út í excel skjal fyrir hvern og einn leikmann í liðinu og út kemur stuðull á bilinu 1-10, eins og fyrr segir. Stuðullinn er síðan margfaldaður með 100.000 krónum og er verðgildi leikmanna því einhvers staðar á bilinu 100.000-1.000.000 krónur (Reglugerð KSÍ um félagaskipti, samninga og stöðu leikmanna og félaga, 2024).

Hér fyrir neðan má sjá dæmi um hvaða skilyrði leikmaður þarf að uppfylla til þess að fá tiltekinn stuðull.

Ef reikningsskilareglurnar hjá KSÍ myndu vera notaðar hjá öllum knattspyrnuliðum í heiminum þá myndi til dæmis Orri Steinn vera eignfærður, eins og áður var nefnt, á tuttugu milljónir evra en afskrifaður út frá mismun kaupverðs og stuðulsins, sem væri nítján milljónir evra. Kylian Mbappé myndi hins vegar vera eignfærður samkvæmt stuðlakerfinu og einnig Lionel Messi, báðir á eina milljón króna hvor samkvæmt stuðlakerfinu.

Þetta stuðlakerfi svipar að einhverju leiti til stuðlakerfis sem UEFA notaði áður en Bosman dómurinn féll. Það stuðlakerfi var notað til þess að verðmeta samningslausa leikmenn þegar gamla félag leikmannsins náði ekki saman við nýja félagið um kaupverð leikmannsins. Brúttótekjur leikmannsins voru þá margfaldaðar með stuðli sem byggði á aldri leikmannsins. Hollenska knattspyrnusambandið notaði einnig á sínum tíma eins konar stuðlakerfi við svipaðar aðstæður. Þar voru brúttóárslaun margfölduð með stuðli sem byggði á aldri og launum sem var svo margfaldað með 0,25 (Morrow, 1996). Stuðlakerfi KSÍ var hins vegar ekki byggt á neinni fyrirmynd heldur var það hugarsmíði Viðmælanda B sem sá alfarið um að búa stuðlakerfið til (Viðmælandi B, munnleg heimild, 4. mars 2025).

Vankantar stuðlakerfisins

Stuðlakerfið væri hægt að líkja við eins konar frumstætt verðmatslíkan. Sjö þættir hafa áhrif á hver stuðull leikmannsins er og mörkin á milli hvers stuðuls eru klippt og skorin, annað hvort uppfyllir þú skilyrði stuðulsins eða ekki.

Aldursbilin eru mjög hörð og gefa lítið svigrúm. Aldursbilin í hverjum stuðli geta mest verið sjö talsins, þ.e. 19 ára eða yngri, 22 ára eða yngri, 25 ára eða yngri, 29 ára eða yngri, 30 ára, 31 árs og loks 32 ára. Leikmenn sem eru 33 ára eða eldri fá alltaf 1 í stuðul og aldrei er spurt um nafn og fyrri störf (Reglugerð KSÍ um félagaskipti, samninga og stöðu leikmanna og félaga, 2024). Hér væri hægt að nefna Gylfi Þór Sigurðsson, leikmann Víkings sem dæmi, en hann fær 1 í stuðul eingöngu sökum aldurs. Samkvæmt tölfræðigögnum var hann hins vegar besti leikmaður efstu deildar sumarið 2024 (Óskar Ófeigur Jónsson, 2024). Sumir myndu benda á þá staðreynd að Gylfi hafi fagnað 35 ára afmælinu sínu árið 2024 og að leikmenn á slíkum aldri væru í reynd verðlausir óháð fyrri afrekum og störfum. Það er eflaust eitthvað til í því en góðir leikmenn eru alltaf einhvers virði óháð aldri, enda var Gylfi seldur til Víkings á væna summu.

Eini þátturinn í stuðlakerfinu sem er mjög erfitt að gagnrýna er landsleikjaþátturinn. A-landsliðsleikirnir eru sundurliðaðir eftir heildarfjölda, fjölda síðustu fjögurra ára, fjölda síðustu þriggja ára og fjölda síðustu tveggja ára. Þetta gefur góða mynd á það hvort leikmaður sé ennþá verulega góður leikmaður eða hvort hann hafi verið barnastjarna sem hefur lítið sem ekkert spilað fyrir landsliðið að undanförnu. U-21 landsleikjunum er stillt upp með sama hætti en í U-19 og U-17 landsliðunum er bara horft á heildarfjölda en ekki leiki síðustu ára.

Það hvernig fjöldi leikja með félagsliði eru metnir gefur ekki góða mynd. Í fyrsta lagi getur leikmaður verið hársbreidd frá því að uppfylla skilyrði þess að vera með 5 í stuðul en endar þá með 3 í stuðul. Samningurinn hans er þá eignfærður sem 300.000 krónur þegar hann er í raun í kringum 490.000 krónur ef stuðlarnir væru ekki svo klipptir og skornir. Til 0. deildar teljast bæði leikir í efstu deild, aðalkeppni bikarkeppninnar og evrópukeppni. Þessu er öllu saman hrært í sömu súpuna. Enginn greinarmunur er gerður á leikmanni sem spilar allar mínútur fyrir lið í toppbaráttu eða leikmanni sem kemur inn á sem varamaður fyrir lið um miðja deild. Enginn greinarmunur er gerður á leikmanni sem spilaði í bikarúrslitum eða leikmanni sem kemur inn á sem varamaður í bikarleik í 32-liða úrslitum. Enginn greinarmunur er gerður á leikmanni sem spilaði í Sambandsdeildinni eða leikmanni sem kemur inn á sem varamaður fyrir lið í botnbaráttu.

Leikmaður getur fengið einn af fimm mismunandi stuðlum sem eru 1, 3, 5, 7 og 10. Það að vera mjög nálægt stuðli 5 er jafnmikils virði og það að rétt svo slefa upp í stuðul 3. Bilið á milli stuðla þyrfti að vera styttra til þess að fækka þess lags tilvikum.

Að lokum þá eru skilyrði þess að leikmaður fái 10 í stuðul mjög ströng. Í raun þarf leikmaðurinn að vera núverandi landsliðsmaður sem er undir 29 ára aldri. Slíkir leikmenn eru vandfundnir og eini slíki leikmaðurinn sem spilar á Íslandi er Gunnar Vatnhamar, leikmaður Víkings R. og landsliðsmaður Færeyinga.

Samfélagsmiðlar

facebook.com/utanvallar

linkedin.com/company/utanvallar

instagram.com/utanvallar

tiktok.com/@utanvallar

x.com/utanvallar